Makula Deliği

Makula Deliği Nedir?

Makula deliği, gözün arka kısmında bulunan retinanın merkez bölgesindeki (makula) dokunun yırtılması ya da açılması ile oluşan bir hastalıktır. Makula, keskin ve merkezi görmemizi sağlayan yapıdır. Bu bölgedeki bir delik ya da yırtık, kişinin özellikle okuma, yüz tanıma veya ince ayrıntıları görme gibi yetilerinde ciddi kayıplara yol açabilir.

Makula deliği, retina tabakasının zayıflaması ya da göz içi jelin (vitreus) çekmesi sonucu oluşabilir. Çoğu zaman yaşlanmaya bağlı gelişen bir rahatsızlık olsa da, travma, göz içi iltihaplar ya da yüksek miyopi gibi etkenler de bu deliğin ortaya çıkmasına neden olabilir. Makula deliği genellikle tek gözde başlasa da, zamanla diğer gözde de gelişme riski taşır.

Erken teşhis ve tedavi, kalıcı görme kaybını önleyebilmek adına büyük önem taşır. Bu nedenle merkezi görmede bozulma fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir göz hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.

Makula Deliği Belirtileri Nelerdir?

Makula deliği olan kişiler genellikle merkezi görmelerinde bozulma ile doktora başvururlar. Görme bulanıklığı, düz çizgilerin eğri görülmesi, küçük nesnelerin merkezden silik ya da parçalı görünmesi en sık rapor edilen belirtilerdir.

Başlangıç aşamasında, kişi okuduğu yazıların ortasının silikleştiğini ya da bir kişinin yüzüne bakarken burnunun ve gözlerinin kaybolduğunu fark edebilir. Bu durum genellikle çevresel görmeyi etkilemez; kişi yürürken ya da odada dolaşırken sorun yaşamaz. Ancak merkezi görme kaybı, özellikle günlük yaşamı ciddi şekilde etkiler.

İleri evrelerde bu delik büyüdükçe, merkezi görme tamamen kaybolabilir ve sadece çevresel görme alanı kalabilir. Bu da kişinin okuma, araç kullanma ya da yüz tanıma gibi önemli yetilerini yitirmesine neden olur.

Makula Deliği Neden Olur?

Makula deliğinin en sık nedeni, yaşa bağlı olarak göz içinde bulunan vitreus jelin yapısının bozulması ve retinaya yapışık olduğu noktalarda çekinti oluşturmasıdır. Bu çekinti, makulada küçük bir yırtığa ya da deliğe neden olabilir.

Bunun dışında şu faktörler de makula deliği oluşumuna yol açabilir:

• Yüksek Miyopi: Uzun aks uzunluğuna sahip gözlerde retina daha incedir ve yırtılmaya daha yatkındır.
• Travma: Göz küresine gelen darbeler retinada ani çekilmelere ve deliklere neden olabilir.
• Göz Ameliyatları: Katarakt cerrahisi sonrası nadir de olsa makula deliği gelişebilir.
• Makula Ödemi veya İltihapları: Retinanın merkezi kısmında sıvı birikimi, dokunun bütünlüğünü bozarak deliğe yol açabilir.
• Retina dekolmanı gibi önceden geçirilmiş retina hastalıkları.

Makula Deliği Tanısı Nasıl Konur?

Makula deliğinin tanısı, göz hastalıkları uzmanı tarafından yapılan detaylı bir retina muayenesi ile konulur. Bu muayene genellikle şu adımları içerir:

Göz Dibi Muayenesi: Göz bebeği büyütülerek fundus (retina) incelenir. Makulada delik veya çekilme belirtileri gözlenir.

OCT (Optik Koherens Tomografi): Makula deliğinin en net gösterildiği görüntüleme yöntemidir. Retina katmanlarının kesit halinde incelenmesini sağlar.

Amsler Grid Testi: Hastaya kareli bir sayfa gösterilerek merkezde eğrilik ya da kaybolma olup olmadığı test edilir.

OCT cihazı sayesinde makula deliğinin evresi, büyüklüğü ve tedaviye uygunluğu net şekilde belirlenebilir. Ayrıca tedavi sonrası iyileşme süreci de yine OCT ile takip edilir.

Makula Deliği Evreleri Nelerdir?

Makula deliği, genel olarak 4 evreye ayrılır:

Evre 1: Ön delik evresidir. Vitreus, makulayı çekmeye başlar ancak tam bir delik oluşmamıştır. Görme hafif bulanık olabilir.

Evre 2: Küçük bir delik oluşmuştur. Görme merkezinde hafif kayıplar başlar.

Evre 3: Delik daha büyüktür ve makula çevresi etkilenmeye başlamıştır. Görme bulanıklığı ve bozulması artar.

Evre 4: Tam kat delik oluşmuştur. Vitreusun retina bağlantısı kopmuştur ve görme ciddi oranda etkilenmiştir.

Erken evrede yakalanan makula delikleri bazen kendiliğinden kapanabilirken, ileri evrelerde cerrahi müdahale gereklidir.

Makula Deliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Makula deliğinin kesin tedavisi, vitreoretinal cerrahi olarak bilinen vitrektomi operasyonudur. Bu işlemde göz içine girilerek vitreus jeli çıkarılır, retina üzerindeki zarlar temizlenir ve delik kapatılmaya çalışılır. Göz içine genellikle hava ya da gaz verilir; bu baloncuk, makulayı yerinde tutarak iyileşmesini sağlar.

Cerrahiden sonra hasta başını öne eğik şekilde tutmak zorundadır. Bu pozisyon, gaz baloncuğunun makulayı iterek kapanmasına yardımcı olur. İyileşme süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte birkaç hafta sürebilir.

Bazı erken vakalarda ilaç tedavisi veya kendiliğinden kapanma gözlenebilir; ancak çoğu durumda cerrahi kaçınılmazdır. Operasyon sonrası başarı oranı oldukça yüksektir; uygun tedavi ile görme büyük oranda geri kazanılabilir.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?

Makula deliği ameliyatından sonra hastaların iyileşme süreci titizlikle takip edilmelidir. Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün, özellikle kafa pozisyonu önemlidir. Hastanın yüzüstü yatması ya da başını sürekli öne eğmesi gerekebilir. Bu pozisyon, gaz baloncuğunun delik üzerine baskı yapmasını sağlar.

Görme birkaç hafta boyunca bulanık kalabilir. Göz içindeki gazın emilmesiyle birlikte görme yavaş yavaş iyileşir. Ancak tam netlik birkaç ayı bulabilir. Doktor kontrolleri düzenli şekilde yapılmalı, enfeksiyon riski göz önünde bulundurulmalıdır.

Hastaların çoğunda görme kaybı azalır ve yaşam kalitesi artar. Ancak ileri evrelerde müdahale edilmesi durumunda görsel iyileşme sınırlı olabilir.

Makula Deliği Kalıcı Körlüğe Neden Olur mu?

Makula deliği, tedavi edilmediğinde kalıcı merkezi görme kaybına neden olabilir. Körlük, tıbbi olarak ışık algısının tamamen kaybı anlamına gelir ve makula deliği genellikle bu seviyeye kadar ilerlemez. Ancak kişinin merkezi görmesi tamamen kaybolabilir ki bu, pratik anlamda ciddi bir engel yaratır.

Erken teşhis ve tedavi ile bu risk büyük oranda önlenebilir. Cerrahi müdahale sonrası görmenin bir kısmı geri kazanılabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Ancak gecikmiş vakalarda delik büyüdüğü için kalıcı hasarlar meydana gelebilir.

Makula Deliği Kimlerde Daha Sık Görülür?

Makula deliği genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişilerde görülür. Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanır. Ayrıca şu risk faktörlerine sahip kişilerde daha yaygın görülür:

• Ailesinde retina hastalığı olanlar
• Yüksek miyopisi olan bireyler
• Göz travması geçirenler
• Önceki göz ameliyatları geçirmiş olanlar
• Şeker hastalığına bağlı retina hasarı olanlar

Bu gruptaki bireylerin göz muayenelerini aksatmaması ve herhangi bir görme bozukluğunda uzman hekime başvurması büyük önem taşır.

Makula Deliğinden Korunmak Mümkün mü?

Makula deliğini tamamen önlemek her zaman mümkün değildir; özellikle yaşa bağlı gelişen vakalar kaçınılmaz olabilir. Ancak bazı önlemler ile risk azaltılabilir:

• Düzenli göz kontrolleri
• Göz travmalarından korunma
• Şeker ve tansiyon gibi sistemik hastalıkların iyi yönetimi
• Sigara kullanımından kaçınmak
• Sağlıklı beslenme ile retina dokusunu desteklemek

Ayrıca yüksek risk grubundaki bireylerin erken uyarı işaretlerine karşı bilinçli olması, tedavide başarı şansını artırır.

Sıkça Sorulan Sorular

Makula deliği kendiliğinden kapanabilir mi?

Bazı erken evre (özellikle evre 1) makula delikleri, kendiliğinden kapanabilir. Bu genellikle delik küçükse ve vitreus çekintisi çok şiddetli değilse mümkündür. Ancak bu nadirdir ve çoğu durumda cerrahi müdahale gereklidir. Kendiliğinden kapanma sürecinin düzenli olarak doktor kontrolü altında olması gerekir.

Ameliyat sonrası görme tamamen düzelir mi?

Ameliyat sonrası görmenin tamamen eski haline dönmesi her zaman mümkün değildir. Ancak büyük oranda iyileşme sağlanabilir. Özellikle erken dönemde yapılan cerrahilerde sonuçlar daha başarılıdır. Görme sinirleri uzun süre zarar gördüyse tam netlik beklenmemelidir.

Makula deliği iki gözü de etkiler mi?

Makula deliği genellikle tek gözde başlar. Ancak diğer gözde de oluşma riski %10-20 arasındadır. Bu nedenle diğer gözün düzenli olarak kontrol edilmesi gerekir. Özellikle benzer belirtiler başladığında vakit kaybetmeden müdahale edilmelidir.

Ameliyatsız tedavi mümkün mü?

Evre 1 gibi çok erken vakalarda izlem yeterli olabilir. Ancak ileri evrelerde ameliyat dışında etkili bir tedavi yöntemi yoktur. Vitamin takviyeleri ya da damlalar makula deliğini tedavi etmez. Cerrahi dışı yöntemler sadece destekleyici olabilir.

Makula deliği ağrı yapar mı?

Hayır, makula deliği genellikle ağrısız bir süreçtir. Görme kaybı belirgin olsa da hastalar çoğunlukla ağrıdan şikayet etmez. Bu nedenle bazı kişiler farkında olmadan uzun süre bu hastalıkla yaşayabilir.

Ameliyat sonrası tekrar makula deliği oluşur mu?

Ameliyat sonrası nadiren de olsa tekrar delik oluşabilir. Bu durum genellikle retina zarlarının yeniden çekinti yapmasıyla ortaya çıkar. Tekrar eden vakalarda yeniden cerrahi gerekebilir. İyileşme sürecinin iyi yönetilmesi önemlidir.

Makula deliği lazerle tedavi edilebilir mi?

Hayır, makula deliği lazerle tedavi edilmez. Lazer tedavisi bazı retina yırtıkları için uygundur ancak makula deliği için etkili değildir. Cerrahi müdahale gereklidir.

Gözlükle makula deliği düzelir mi?

Gözlük, makula deliğini tedavi etmez. Görme merkezi zarar gördüğü için gözlükle düzeltilemez. Ancak diğer görme sorunlarının yönetilmesine yardımcı olabilir. Ana tedavi cerrahidir.

Makula deliği genetik midir?

Makula deliği direkt genetik bir hastalık değildir. Ancak ailesinde retina sorunları olan bireylerde risk daha yüksektir. Genetik yatkınlık, yaşlanma ile birleştiğinde makula deliği oluşma ihtimali artar.

Makula deliği için hangi doktora gidilir?

Makula deliği tanı ve tedavisi için göz hastalıkları uzmanı, özellikle de retina uzmanı olan bir doktora başvurulmalıdır. Retina cerrahisi gerektiren durumlarda deneyimli vitreoretinal cerrahlar tercih edilmelidir.