Çocuk ve ergenlerin sürekli bir gelişim içerisinde bulunan fiziksel ve ruhsal yapıları, yetişkinlerdeki ruh sağlığı tanımlarının çok daha ötesinde ve özgün kavramlar içeren psikolojik muayene, gözlem ve tedavi süreçleri gerektirir. Bu nedenle yetişkinlerin ruh sağlığı ve hastalıklarını inceleyen Psikiyatri bölümlerinin haricinde çocukluk ve ergenlik dönemi üzerinde yoğunlaşan Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi alanı geliştirilmiştir. Yetişkin olma sürecinde ilerleyen çocukluk ve ergenlik dönemindeki bireylerde neredeyse her yaş, farklı bir ruhsal gelişim sürecini ifade etmektedir. Bu nedenle Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi bölümünde farklı gelişim dönemlerine karşılık düşen farklı psikolojik yapılanmalar, aile yapısı ve çevresel faktörler detaylı bir şekilde irdelenerek çocuk ve ergenin içinde bulunduğu ruhsal gelişim evresi saptanır, olası sorunlar ve hastalıklar belirlenerek gerekli tanı, tedavi ve takip süreçleri başarıyla uygulanır.

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisinin İlgilendiği Hastalıklar

İnsan yaşamında gerek fizyolojik yapı, gerekse karakter gelişimi anlamında en çok gelişim ve değişimin gerçekleştiği evre çocukluk ve ergenlik dönemlerinin içinde bulunduğu 0-18 yaş aralığıdır. Bu dönemde bireyde gözlenen her türlü değişim, yalnızca bu dönemi etkilemeyip tüm yaşamı yönlendiren kalıcı etkiler doğurmaktadır. Bu dönemdeki psikolojik gelişim ve psikiyatrik hastalıklar üzerinde yoğunlaşan bir tıp dalı olan Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi, Avrupa Tıp Uzmanları Birliği tarafından "18 yaş altı çocuklarda uzman hekim tarafından tıbbi yöntemler, standartlar ve yaklaşımlar ile ruh sağlığı sorunlarının önlenmesi, tanı konması ve tedavisinin uygulanması" olarak tanımlanır.

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları bölümünde, bireysel psikoterapi (psikanalitik, destekleyici, bilişsel davranışçı terapiler, EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşlemleme), Otojenik Gevşeme Terapisi, aile terapisi, ilaç tedavisi ve psikometrik değerlendirmeler uygulanarak 0-18 yaş arası çocuk ve ergenlere tedavi hizmeti sunulmaktadır. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi alanında uzmanlık sahibi hekimler, gerekli durumlarda ek olarak çeşitli tanı testlerinin ve tedavi süreçlerinin yönetilmesinde alanında uzman psikologlardan da destek alır. Psikologlar tarafından çocukluk ve ergenlik dönemine özgü psikiyatrik hastalıkların tanısının koyulabilmesini yardımcı olması amacıyla birtakım gelişim, dikkat ve zeka testleri uygulanır. Bu testlerden yaygın olarak tercih edilenler şunlardır:

Çocuk ve ergen psikiyatrisi, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde ortaya çıkan ruhsal, duygusal, davranışsal ve bilişsel sorunların incelenmesi, tanı ve tedavisini içeren bir tıp dalıdır. Bu alan, yalnızca bozuklukların tedavisini değil; aynı zamanda sağlıklı gelişimin desteklenmesini, önleyici yaklaşımların uygulanmasını ve çocuğun toplum içinde uyumlu bir birey olarak yetişmesine katkı sağlamayı hedefler. Çocuğun çevresel faktörleri, genetik yapısı, aile ilişkileri ve okul ortamı gibi unsurlar psikiyatrik sürecin merkezinde yer alır.

Çocuk ve Ergenlerde Ruh Sağlığının Önemi

Ruh sağlığı, yalnızca hastalıkların olmaması değil; aynı zamanda bireyin potansiyelini gerçekleştirebilmesi, sağlıklı ilişkiler kurabilmesi ve yaşamdan doyum alabilmesi anlamına gelir. Çocukluk döneminde başlayan ruhsal problemler, ilerleyen yıllarda kalıcı etkiler bırakabilir. Örneğin, tedavi edilmeyen kaygı bozuklukları ileride sosyal fobiler veya işlevsellik kayıplarıyla sonuçlanabilir. Ergenlikte depresyon yaşayan bireyler ise yetişkinlikte daha yüksek oranda ruhsal sorunlarla karşılaşabilir. Bu nedenle erken tanı ve müdahale büyük önem taşır.

Çocukluk ve Ergenlik Dönemlerinin Psikiyatrik Farklılıkları

Çocukluk ve ergenlik, gelişim evreleri açısından birbirinden farklıdır. Çocukluk döneminde daha çok öğrenme güçlükleri, dikkat problemleri ve davranışsal sorunlar görülürken, ergenlikte kimlik bunalımları, bağımsızlık arayışları ve duygusal dalgalanmalar öne çıkar. Ayrıca çocukların psikiyatrik şikâyetlerini sözel olarak ifade edememesi, tanıyı zorlaştırır. Ergenler ise çoğu zaman yaşadıkları sorunları gizleyebilir. Bu nedenle çocuk ve ergen psikiyatrisi, yaş dönemlerine özgü değerlendirme ve tedavi yöntemleri gerektirir.

Hangi Durumlarda Çocuk Psikiyatristine Başvurulmalı

• Çocuğun ders başarısında ciddi düşüş olması
• Sosyal ilişkilerden uzaklaşması
• Uzun süren kaygı, korku veya üzüntü hali
• İnatçılık, saldırganlık ya da öfke kontrol sorunları
• Yemek veya uyku düzeninde bozulmalar
• İntihar düşünceleri veya kendine zarar verme davranışları

Bu tür belirtiler gözlemlendiğinde vakit kaybetmeden bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvurulmalıdır.

Gelişim Testleri

AGTE: Açılımı Ankara Gelişim Tarama Envanteri olan AGTE testi, 0-6 yaş aralığındaki bebek ve çocuklara uygulanan bir gelişimsel değerlendirme aracıdır. Evet, hayır ve bilmiyorum seçeneklerinden bir tanesinin işaretlenmesi şeklinde uygulanan testte toplamda 154 soru bulunur ve Dil-Bilişsel, İnce Motor, Kaba Motor ve Sosyal Beceri-Özbakım şeklinde 4 alt testten oluşur.

Denver 2 Gelişim Testi: Küçük çocuklarda rastlanabilecek olan gelişimsel sorunların tespit edilebilmesi amacıyla geliştirilmiş olan ölçme araçlarından bir tanesi olan bu testte çocukta yaşın gerektirdiği uygun becerilerin bulunup bulunmadığı değerlendirilirken gelişimsel anlamda şüpheli görülebilecek durumlar objektif bir biçimde ölçülür ve risk altındaki çocuklar belirlenir. 4 alt bölümden oluşan test toplamda 116 sorudan oluşur.

Peabody Resim Kelime Testi: 2,5-18 yaş aralığındaki çocuk ve ergenlerde dil gelişimi ve kelime bilgisinin ölçülmesinde kullanılan testte resimlerle kelime ve kavram gelişimini ölçmeyi hedefleyen sorular yer alır. 4 resim arasından bir tanesinin seçilmesi şeklinde sorulardan oluşan testte toplamda 100 soru bulunur ve her doğru yanıt için 1 puan alınır.

Bender-Gestalt Görsel Motor Algı Testi: Çocuklarda görsel motor işlevlerinin değerlendirilmesi amacıyla uygulanan bu test 5,5 yaş ile 11 yaş aralığındaki çocuklara uygulanır. Çocuklara 9 farklı şekil verilir ve bu şekillerin boş bir kağıda çizilmesi istenir. Yapılan çizimler değerlendirilerek görsel zeka, regresyon, fonksiyon kayıpları ve organik beyin hasarları incelenir.

Metropolitan Okul Olgunluğu Testleri: Okula başlamaya hazırlanan okul öncesi dönemdeki çocuklara uygulanan bu testler; çocuğun bedensel, sosyal, bilişsel ve duygusal anlamlarda okul olgunluğuna sahip olup olmadığının araştırılmasında kullanılır. Testlerde çocuğun gerekli öz bakım becerilerine sahip olup olmadığı, ince ve kaba motor kas gelişimini tamamlayıp tamamlamadığı gibi hususlar incelenir.

Koppitz İnsan Çizim Testi: 4-9 yaş aralığındaki çocuklarda duygusal olgunluk seviyesinin ve duygusal gelişim sürecinde yaşanan olası sorunların belirlenmesi amacıyla uygulanan bu test, aynı zamanda çocukta duygusal olgunluğun yaş ile doğru orantıda olup olmadığının incelenmesinde de kullanılır.

Porteus Labirentler Testi: Sözel açıklamaya dayalı olmayan ve 12 adet labirentin çıkış yolunun bulunması şeklinde uygulanan testte genel yeteneğin belirlenmesi hedeflenir. 7,5-14 yaş aralığındaki bireylere uygulanır.

OKHT (Okula Hazırlık Testi): OKHT testinde 6 yaş 4 aydan daha küçük çocuklarda ana sınıfı döneminde zorluklar yaşamış olan ve birinci sınıfa başlayıp başlamaması konusunda tereddütte kalınan çocukların temel bilgi ve becerileri test edilir. Farklı alanlardaki gelişimleri ölçen 7 bölüm ve toplamda 90 sorudan oluşur.

Kent EGY Testi: Sözel performansa dayalı bir test olan Kent EGY testinde duyma, konuşma ve sözel ifadede herhangi bir sorunu olmayan 6-14 yaş aralığındaki çocukların zekası incelenir ve olası patolojiler saptanır. Süre sınırlaması bulunmayan bu test bilgiye ve dile dayalıdır.

Gesell Gelişim Figürleri Testi: Görsel algı gelişiminin ölçüldüğü testte kolaydan zora doğru sıralanmış olan 9 geometrik şekil verilir ve çocuğun bu şekilleri doğru bir şekilde kağıda dökmesi istenir. Performansı ölçen bu testte zaman sınırlaması yoktur ve 1-7 yaş aralığındaki çocuklara uygulanır. Test sonucuna göre çocuğun zihinsel yaşı ve ortalama zeka düzeyi belirlenir.

Yukarıda belirtilen testler arasından psikiyatr ve psikolog muayenesi esnasında elde edilen bulgulara uygun olanları uygulanarak çocuğun dil bilişsel gelişimi, psikososyal gelişim, sosyal beceri ve öz bakım gelişimi, ince motor-kaba motor gelişimi, görsel algılama yaşı ve alıcı dil yaşları ölçülür. Muayene esnasında şüphelenilen herhangi bir psikiyatrik hastalığın test sonucunda da görülmesi durumunda Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi uzmanları tarafından uygun şekilde tedavi süreci başlatılır.

Dikkat Testleri

Moxo d-CPT Dikkat Performans Testi: Çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, zamanlama bozukluğu, dürtüsellik gibi sorunların tespit edilebilmesi amacıyla uygulanan testte görsel ve işitsel çeldiriciler bulunur. 7 yaş ve üzerindeki çocuk ve ergenlere uygulanan test aynı zamanda yetişkinler için de kullanılabilir.

Zeka Testleri

R.b Cattel Testi 2A ve 3A: R.B. Cattel tarafından geliştirilmiş olan Cattel testinin 2A, 3A gibi uygulandığı yaş aralıklarına göre farklılaştırılmış formları vardır. Kültürden arındırılmış şekilde hazırlanan test her toplumda uygulanabilir. Uygun yaş grubundaki bireylere verilen formun belirli bir süre içerisinde yanıtlanmasının istendiği test ile zeka ve performans düzeyi ölçülür.

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi bölümümünde yukarıda verilen ve mutlaka uzman kişilerce yapılması gereken psikolojik testler titizlikle uygulanarak klinik bulgular ile karşılaştırılır. Eğer sizin de 0-18 yaş aralığındaki çocuğunuzun günlük hayatını, ruhsal ve bedensel gelişimini, okul başarısını ve diğer insanlarla ilişkilerini olumsuz etkileyebilecek duygusal ya da davranışsal belirti veya belirtiler bulunuyorsa çocuk psikiyatri uzmanlarına başvurabilirsiniz.